O stosunku Gwar Brzesko-Pińskiego Polesia do gwar Podlasia, Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim Białystok 1995

Гаворкі Палесся i Падляшша
Fiodor Klimczuk

O STOSUNKU GWAR BRZESKO-PIŃSKIEGO POLESIA DO GWAR PODLASIA

Streszczenie
Wschodniosłowiańskie gwary Podlasia (terytorium woj. białostockiego i bialsko-podlaskiego) stanowią kontynuację gwar brzesko-pińskiego Polesia. Na terytorium Polesia największy obszar zajmują gwary brzesko-pińskie i zagorodskie.
Na Podlasiu typowe gwary zagorodskie zamykają się w granicach wyznaczonych przez następujące miejscowości: Witowo, Kleszczele, Niemirów, Janów Podlaski, na zachód od m. – Rokitno, Tuczna, Hanna, Włodawa. Na zachodzie graniczą z nimi gwary wschodniopodlaskie, które stanowią jedną z odmian peryferyjnych gwar zagorodskich. Ich granica przebiega następująco: Hajnówka, na północ od Czyż, na zachód od Orli, na wschód od Mielnika, na zachód od Konstantynowa, na północ i wschód od Białej Podlaskiej, na wschód od Łomazów i Parczewa. Na zachód i północny zachód od gwar wschodniopodlaskich rozprzestrzenione są gwary zachodniopodlaskie (rejon Bielska, Siemiatycz, Białej Podlaskiej, Parczewa)…

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim Białystok 1995
ФЁДАР КЛІМЧУК
Мінск
АБ СУАДНОСШАХ ГАВОРАК БРЭСЦКА-ПШСКАГА ПАЛЕССЯ I ПАДЛЯШША
Усходнеславянскія гаворкі Падляшша (Беластоцкае і Бяла-Падляшскае ваяводствы РП) тэрытарыяльна з’яўляюцца працягам гаворак Заходняга Палесся. Таму натуральная актуальнасць даследавання суадносін гаворак абодвух рэгіёнаў.
Найбольш рэлевантныя асаблівасці, на падставе якіх праводзіцца групоўка гаворак Брэсцка-Пінскага Палесся, наступныя: рэфлексы пад…

Szkic systemów fonologicznych ruskich gwar Białostocczyzny wschodniej

Szkic systemów fonologicznych ruskich gwar Białostocczyzny wschodniej
[„Slavia Orientalis” XVII (1968), z. 3]

Gwary typu wschodniosłowiańskiego zachowane w granicach Polski na terenie od Kanału Augustowskiego na północy po Bug na południu są znacznie zróżnicowane. Wynika to z krzyżowania się w przeszłości na tym obszarze trzech nurtów osadniczych: polskiego od zachodu, białoruskiego od wschodu i ukraińskiego od południowego wschodu1. Zachodnia granica tych gwar, przeprowadzona przed 1960 rokiem na podstawie mowy najstarszego pokolenia we własnym środowisku, niezależnie od jego poczucia narodowościowego i przynależności wyznaniowej, przebiega od wsi Wołkusz w kierunku na Sztabin, skąd Biebrzą do Brzozówki, od której nieco na zachód biegnie do Supraśli pod Wasilkowem. Supraślą granica dochodzi do Narwi, z nieznacznymi odchyleniami przebiega łukiem Narwi i między Łapami a Surażem skręca na południowy wschód od rzeki w kierunku na Strablę, Boćki i Siemiatycze po Bug na zachód od Siemiatycz2. Bug nie stanowi faktycznej granicy zasięgu gwar ruskich (tzn. typu wschodniosłowiańskiego) w Polsce3. Traktujemy go w ze-… czytaj dalej

Propozycja terminologicznego zawężenia zakresu pojęć: „gwary przejściowe” – „gwary mieszane”

Propozycja terminologicznego zawężenia zakresu pojęć: „gwary przejściowe” – „gwary mieszane”
[Rozprawy Slawistyczne 6, Lublin, 1993]
Uczestnicy konferencji poświęconej gwarom mieszanym i przejściowym na terenach słowiańskich doskonale wiedzą, że obydwa wykorzystane w tytule terminy, od dawna funkcjonujące w językoznawstwie, dalekie są od wymagań stawianych terminom naukowym. Są bowiem tak nieprecyzyjne, że te same gwary mogą być nazywane przez jednych badaczy przejściowymi, przez innych mieszanymi; np. gwary polskie na polsko-białoruskim pograniczu językowym Z. Stieber w Zarysie dialektologii języków zachodniosłowiańskich traktuje jako mieszane1, natomiast B. Bartnicka w podręczniku dialektologii polskiej określa je jako przejściowe2. Mamy też w literaturze wiele przykładów nieprzywiązy-wania wagi do różnicowania obu pojęć i przemiennego synonimicznego używania określeń: gwara przejściowa i gwara mieszana. Charakterystyczne jest to … czytaj dalej

Zdaniem językoznawcy. (Odpowiedź J. Janowiczowi na propozycję wprowadzenia białoruskich nazw miejscowych na Białostocczyźnie)

Zdaniem językoznawcy.
(Odpowiedź J. Janowiczowi na propozycję wprowadzenia białoruskich nazw miejscowych na Białostocczyźnie)
[„Respublika” 1/1990]
Zgłaszam kilka uwag w związku z artykułem Jarosława Janowicza Onomastyczna ściana płaczu („RP” 9-12/89).
1. Zachowanie ciągłości historycznej nazw miejscowości i zasadnicza zgodność ich postaci urzędowej z faktycznie używanymi w terenie jest oczywiście ważna i nie budzi wątpliwości. W odniesieniu do terenów etnicznie mieszanych lub zamieszkałych przez ludność innojęzyczną niż polska, na przykład białoruską litewską czy ukraińską problem nabiera szczególnej ostrości, gdyż każda forma przystosowania nazwy miejscowej do wymowy i pisowni polskiej, nieraz istotnie nieudolna albo wręcz błędna, interpretowana jest jako zabieg świadomie polonizacyjny, a więc godzący w godność narodową mieszkańców. czytaj dalej …

Pojęcie gwar przejściowych i mieszanych na polsko-białorusko-ukraińskim pograniczu językowym, Elżbieta Smułkowa

Pojęcie gwar przejściowych i mieszanych na polsko-białorusko-ukraińskim pograniczu językowym, Elżbieta Smułkowa [Między Wschodem a Zachodem, cz. IV: Zjawiska językowe na pograniczu polsko-ruskim, [w] Dzieje Lubelszczyzny. 1. VI, Lublin 1992]

Obydwa ujęte w tytule terminy stosowane są, a także dyskutowane w językoznawstwie od dawna. Zaskakiwać więc może propozycja ponownego zatrzymania się na nich w odniesieniu do określonego terenu językowego. Istnieją dwie przyczyny uzasadniające ponowne podjęcie tematu – niejednoznaczność i nieterminologiczna potoczność określania gwar jako mieszanych i przejściowych, a co istotniejsze, potrzeba odpowiedniego nazywania różnych sytuacji komunikacyjnych i ich systemowych przejawów na badanym polsko-ruskim i polsko-litewskim pograniczu językowym. czytaj dalej …

Osobliwości narzeczy języka ukraińskiego – Zarys dialektologii wschodniosłowianskiej str.67

Osobliwości narzeczy języka ukraińskiego – Zarys dialektologii wschodnioslowianskiej1

В. Osobliwości narzeczy języka ukraińskiego
1. Wpływ akcentu na rozwój ikawizmu. 2. Stadia rozwojowe ikawizmu. 3. Bozwój 'a zależny od akcentu. 4. Wymowa у oraz ślady rozróżnienia dawnych i — y. 5. Harmonia wokaliczna. 6. Zatrata j między samogłoskami. 7. Wymowa l średniego. 8. Uproszczenie grupy -ńk- w -jk-; twarde s w przyrostku -sk-; wtórne ń, l. 9. Stwardnienie wygłosowyck spółgłosek u Łemków; wymowa li, § zamiast t’, d’; miękkie Ś, Ś u Hucułów; twarde -c u Łemków i Hucułów. 10. Udźwięczniająca fonetyka międzywyra-zowa. 11. Bóżnice akcentowe; atrakcja akcentu. 12. Końcówka dop. 1. mn. typu ludnej— ludyj. 13. Końcówki typu na phli — na p|oły. 14. Stwardnienie tematu przymiotników. 16. Zaimkowe formy ma, t’a, s’a, my, ty, sy. 16. Zaimki podwojone typu ses’, tot; forma cej. 17. Euchomość zaimka s’a. 18. Bezokoliczniki na -ty. 19. Forma posiłkowa czasu przeszłego. 20. Wymowa byty i buty’bjć\ 21. Liczebnik od|yn—jeden — jid’|on. 22. Polonizmy, zapożyczenia słownikowe węgierskie i rumuńskie.
Ogólnie biorąc wyróżniamy dwa narzecza ukraińskie: północne i południowe … czytaj dalej

Władysław Kuraszkiewicz – NAJWAŻNIEJSZE ZJAWISKA JĘZYKOWE RUSKIE W GWARACH MIĘDZY BUGIEM I NARWIĄ

Kuraszkiewicz_Najwazniejsze_zjawiska_jezykowe_ruskie

NAJWAŻNIEJSZE ZJAWISKA JĘZYKOWE RUSKIE W GWARACH MIĘDZY BUGIEM I NARWIĄ
Sprawozdania Komisji Językowej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego XXXI z. II (1938) Wydział I, Warszawa 1939, s. 104-119

Na zlecenie Komisji Naukowych Badań Ziem Wschodnich autor zbadał w ciągu lata 1937 r. około 70 wsi ruskich między Bugiem i Narwią, na terenie objętym miejscowościami: Zabłudów, Strabla, Bielsk Podlaski, Milejczyce, Konstantynów, Wołczyn, Wysokie Litewskie, Hajnówka, Narew. O tych gwarach dotychczas nie było prawie żadnych informacji, a są one dla dialektologii ruskiej bardzo ważne, bo rzucają sporo światła na zagadnienia rozwoju typowych zjawisk małoruskich i białoruskich. czytaj dalej …

 

Władysław Kuraszkiewicz – UKRAIŃSKA DYSPALATALIZACJA W GWARACH PODLASKICH

Kuraszkiewicz_UKRAIŃSKA DYSPALATALIZACJA W GWARACH PODLASKICH [z mapą – załącznik 2]
Z polskich studiów slawistycznych. Seria 2, [z. l] Językoznawstwo (1963), s. 23-37 Polska Akademia Nauk, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1985 r.
W najbardziej na zachód wysuniętych ukraińskich gwarach nad Bugiem i Narwią, na pograniczu polskim i białoruskim, zachowały się różne archaiczne stadia rozwojowe procesu ukraińskiej dyspalatalizacji spółgłosek przed e i, np. nes\e — nostyty. Archaiczna wymowa gwar podlaskich dobrze ilustruje pogląd na genezę i rozwój tego procesu, co dotychczas nie było jednoznacznie wyjaśnione. … czytaj dalej

 

Nie razwalwaj taho, czaho nie zbudawau ! Niva 30.07.1987 r

НЕ РАЗВАЛЬВАЙ ТАГО, ЧАГо НЕ ЗБуДАВАу !

Праблема, якую я кранаю, дыскусійная. Таму спадзяюся шмат якіх адгалоскау. Буду рады пачуць іншыя думкі. Перш за усё разлічваю на авангард „Нівы”, цяперашні і колішні, а таксама і дзеячоу БГКТ, і на настаунікау беларускай мовы, словам на усіх тых, хто называе сябе свядомым беларусам. …

Poleszucy – Białorusini czy Ukraińcy ? DYSKUSJA Nr 4/24/80 r.

Poleszucy – Białorusini czy Ukraińcy ? Dyskusja Nr 4/24/90
Ja, jako działacz mniejszościowy, patrzę spokojnie na odrodzenie ukraińskie w Białostockiem, między Narwią a Bugiem. Powtarza się ono tutaj, zresztą, już któryś raz z rzędu przez dwudziesty wiek. najsilniej w pierwszych latach Drugiej Rzeczypospolitej. Wtedy ruch ukraiński w obszernym bielskim powiecie bazował nie jedynie na przesłankach etnograficznych, ale i politycznych. Istniejące od 1918 roku Państwo Ukraińskie pretendowało do obszaru Polesia wraz z dzisiejszą południowo-wschodnią częścią województwa białostockiego. Na „życzeniowych” mapach Strabla jawiła się końcową stacją kolejową ze strony ukraińskiej. Początkowe polskie spisy tamtejszej ludności wykazywały duży …