Юрій Гаврилюк, СЕРЕДНЄ ПОБУЖЖЯ В VI-XIV CT. 24-38

Юрій Гаврилюк

СЕРЕДНЄ ПОБУЖЖЯ В VI-XIV CT. сс 24-38

НАЦІОНАЛЬНА АКАДЕМІЯ НАУК УКРАЇНИ
ІНСТИТУТ НАЦІОНАЛЬНИХ ВІДНОСИН І ПОЛІТОЛОГІЇ
КИЇВСЬКИЙ НАЦІОНАЛЬНИЙ УНІВЕРСИТЕТ ІМЕНІ ТАРАСА ШЕВЧЕНКА
Холмщина і Підляшшя
ІСТОРИКО-ЕТНОГРАФІЧНЕ ДОСЛІДЖЕННЯ
КИЇВ
РОДОВІД
1997

Залишки поселення на Середньому Побужжі, особливо в долині Бугу, що був помостом на шляху від Балтики до Чорного моря, сягають часів неоліту, а довкола Берестя — мезоліту 1.
У перших віках нашої ери території довкруги теперішніх Більська Підляського та Гайнівки були, очевидно, пограниччям елементів зарубинецької культури, що просунулася на захід, і яку можна вважати археологічним відповідником культури східних слов’ян римського періоду (I-IV ст. н.е.).
У своїй цілісності зарубинецька культура розповсюдилася на велику територію басейну Прип’яті, Дніпра, Десни й Сожі. На Середньому Побужжі її характерними пам’ятками, є могильники у Великих Гриневичах біля Більська Підляського на злитті річок Білої та Орлянки, а також могильники в с. Кленики біля Берестя. Належали вони зарубинецькій людності з поліської групи, що охоплювала Західні Полісся і Волинь 2.
Зарубинецька культура стикалася на цій території зі спорідненою пшеворською, що охоплювала басейн Вісли й частину …

Rzemiosło i handel w Drohiczynie do końca XVIII wieku, Józef Maroszek

Józef Maroszek (Białystok)
Rzemiosło i handel w Drohiczynie do końca XVIII wieku

Kwartalnik Białostocczyzna 2/54/1999 Białystok 1999, str. 3-15

W 1875 r. podróżujący Bugiem Zygmunt Gloger dotarł do Drohiczyna. Wrażenia z tego miasta opublikował w 1903 r. w książce Dolinami rzek. Opisy podróży wzdłuż Niemna, Wisły, Bugu i Biebrzy. Pisał w niej: Drohiczyn nie miał swojego historyka, któryby dzieje jego wyczerpał i w żywym obrazie przedstawił… i dalej Podanie miejscowe, będące zwykłą baśnią ludową, do wszystkich naszych zamków przywiązaną powiada, że góra ta usypana była rękoma jeńców wojennych, że we wnętrzu swojem zawiera podziemie pełne skarbów, że podziemia te łączyły niegdyś zamek drohicki z klasztorem franciszkanów, w którego lochach miały znajdować się tajemne drzwi żelazne do tego przejścia na zamek. Gdy się słucha tych opowiadań prostaczków, a jednocześnie przypomni się ubóstwo naszego krajoznawczego piśmiennictwa, ogarnia nas przygnębiające uczucie pewnego wstydu, nie za prostaczków, którzy mają tę wyższość, że coś pamiętają i dzieciom swoim przekazują ale za wrzekomą inteligencję, która choć ma w ustach frazesy o tradycjach narodowych, sama o nich najmniej pamięta, nie zna dziejów i dzieciom swoim nie pokazuje ich znajomości.
O takim np. Drohiczynie i nadobnych stu miejscowościach, oprócz suchych …

Mirosława Papierzyńska – Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989, str. 404-441

Rozdział VII
AKCJA NEOUNIJNA I KONTROWERSJE WOKÓŁ ROZUMIENIA POLSKIEJ RACJI STANU

W Kościele katolickim w Polsce międzywojennej, obok istniejących obrządków — łacińskiego, greckokatolickiego i ormiańskiego, pojawił się nowy obrządek zwany wschodniosłowiańskim, wschodniobizantyjskim, czasem wschodniokatolickim lub po prostu neounią1. Przy wprowadzaniu tego obrządku starły się na gruncie polskim dwie koncepcje akcji misyjnej wśród prawosławnych — koncepcja wynikająca z odwiecznego dążenia Kościoła katolickiego na Wschód, przejawiająca się w tworzeniu obrządków uwzględniających lokalne zwyczaje i narodowe odrębności oraz koncepcja katolicyzacji poprzez szerzenie obrządku łacińskiego, który tradycyjnie utożsamiano na kresach wschodnich z polskością.

Mirosława Papierzyńska – Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, str. 228-305

Mirosława Papierzyńska – Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989, str. 228-305

2. Państwo wobec problemu narodowego charakteru Kościoła prawosławnego

Stanowisko władz państwowych w sprawie narodowego charakteru Kościoła było istotnym elementem polityki wobec prawosławia, która z kolei wynikała z ogólnej polityki narodowościowej w stosunku do mniejszości słowiańskich.
Stanowisko to przejawiało się w różnorakich działaniach — próbach nacisku na wprowadzenie do Kościoła języka polskiego i zmianę kalendarza, polityce kadrowej, ograniczaniu działalności bractw i innych organizacji sprzyjających uaktywnieniu czynników świeckich w Kościele — a ogólne jego założenia, stanowiące jakby fundament wszelkich poczynań, podlegały w ciągu dwudziestolecia pewnej ewolucji, w której zaznaczyły się trzy okresy: lata do 1926 г., od 1926 do 1935 r. i od 1935 do 1938 r.

PIOTR CETRA, Warszawa, O podwójnych nazwiskach chłopów z okolic Orli na Białostocczyźnie

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim Białystok 1995
PIOTR CETRA, Warszawa
O PODWÓJNYCH NAZWISKACH CHŁOPÓW Z OKOLIC ORLI NA BIAŁOSTOCCZYŹNIE
Antroponimia Białostocczyzny nie jest dotychczas dostatecznie opracowana. Do tej pory ukazała się jedynie monografia B. Tichoniuka, (w pracy tej autor w oparciu o źródła historyczne omawia formy antroponimiczne oraz sposoby ich użycia do identyfikacji osób żyjących na pograniczu polsko-białoruskim w XVI wieku; dokonuje się w niej także szczegółowej analizy morfologiczno-syntaktycznej zebranego materiału imienniczego), a także kilka artykułów autorstwa Z. Abramowicz, L. Dacewicz, M. Kondratiuka, L. Kruk i innych osób .
Celem niniejszego artykułu jest wskazanie na proces powstawania nazwisk podwójnych i ich funkcjonowanie wśród chłopów z okolic Orli (14 km na południowy-wschód od Bielska Podlaskiego). Proces osadnictwa na tym i innych terenach Białostocczyzny omawia w sposób szczegółowy J. Wiśniewski …

IRENA HUK, Warszawa, Nazwy osobowe w księgach metrykalnych parafii Kumów koło Chełma z drugiej połowy XVIII wieku

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim, Białystok 1995, IRENA HUK, Warszawa
NAZWY OSOBOWE W KSIĘGACH METRYKALNYCH PARAFII KUMÓW KOŁO CHEŁMA Z DRUGIEJ POŁOWY XVIII WIEKU

Parafia Kumów położona jest na Chełmszczyźnie w odległości około 25 kilometrów na południowy wschód od Chełma. Jej początki sięgają późnego średniowiecza. W 1434 roku była erygowana przez biskupa chełmskiego Jana Biskupca jako parafia rzymskokatolicka i taką pozostała do dziś. Obejmowała bardzo rozległy obszar, była letnią siedzibą biskupów chełmskich, a potem lubelskich.
Materiał do niniejszego opracowania zaczerpnięty został z ksiąg metrykalnych Kumowa obejmujących okres 40 lat: od 1760 do 1800 roku (do parafii należało wówczas 17 wsi: Kumów, Żmudź, …

Nazwy kobiet dawnego starostwa Mielnickiego i Łosickiego

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim, Białystok 1995
LEONARDA DACEWICZ, Białystok
NAZWY KOBIET DAWNEGO STAROSTWA MIELNICKIEGO I ŁOSICKIEGO

Dotychczas niewiele uwagi poświęcono żeńskim nazwom osobowym Podlasia funkcjonującym w XVI i XVII w. przede wszystkim ze względu na rzadką ich obecność w zachowanych dawnych dokumentach, które stanowią źródło materiału antroponimicznego. Brak nazw kobiet w dokumentach wynika ze statusu prawnego i pozycji społecznej ówczesnej kobiety. Nawet dziedziczki znacznych fortun znajdowały się wówczas pod stałą kuratelą ojców, mężów, braci. Oni występowali w ich imieniu przed sądem, obracali kapitałem. Wyjście za mąż bez zgody rodziny mogło spowodować utratę praw do spadku. Miejsce kobiety zamożnej było w domu. Mogła …

Леонарда Дацэвич

НАИМЕНОВАНИЯ ЖЕНЩИН В ДАВНИХ МЕЛЬНИЦКОМ И ЛОСИЦКОМ СТАРОСТВАХ

Резюме
В статье рассматриваются способы именования женщин в XVI и XVII вв. на территории Мельницкого и Лосицкого старосте, которые находились на южном Подлясье, в восточной части Польши. В качестве источников анализируемых антропонимов используются документы административно-юридического характера.
В статье сначала устанавливаются способы именования мужчин в XVI и XVII вв., так как женские антропонимы были образованы от наименования отца или мужа (имени, прозвища, патронима или антропонима, образованного от названия местности).

Frazeologizmy tautologiczne w gwarze pod Hajnówką

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim, Białystok 1995
Maria Czurak, Warszawa
FRAZEOLOGIZMY TAUTOLOGICZNE W GWARZE POD HAJNÓWKĄ

Tautologiczne jednostki frazeologiczne (JF) są to stałe połączenia wyrazowe stanowiące syntaktyczną całość, których komponenty pochodzą od tego samego rdzenia, np. ťma ťmušča, kr1yčma kryČati albo stanowią powtórzenia tego samego wyrazu w różnych formach gramatycznych. Elementem łączącym powtarzane wyrazy jest przyimek (np. deń u deń, z kuńc”a u kun’еc’, od zor1у do zor1 y). …

Мария Чурак
ТАВТОЛОГИЧЕСКИЕ ФРАЗЕОЛОГИЗМЫ В ГОВОРЕ ОКРЕСТНОСТЕЙ ГАЙНОВКИ
Резюме
В статье рассматриваются диалектные тавтологические фразеологизмы, т.е. такие фразеологические единицы (дальше ФЕ), которые в своем составе имеют слова-компоненты одного корня, или которые образовались путем повторения словакомпонента в разных падежных формах, без предлога и с предлогом.
Статья разработана на материале собранном его автором в деревне Дубичи Осочные, расположенной невдалеке Гайновки, в зоне переходного белорусско-украинского диалекта.

Niektóre ludowe nazwy odzieży na Podlasiu i Chełmszczyźnie

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim, Białystok 1995
KAZIMIERA KARABOWICZ, Warszawa
NIEKTÓRE LUDOWE NAZWY ODZIEŻY NA PODLASIU I CHEŁMSZCZYŹNIE

W niniejszym artykule zajmuję się nazwami dawnego stroju ludowego, który występował na terenie Podlasia i Chełmszczyzny. Użyłam tutaj świadomie słowa „występował”, gdyż powoli zaczął on wychodzić z codziennego użytku ludności wiejskiej już po I wojnie światowej. Wtedy to tradycyjne, ręcznie wykonane ubiory zaczęły zastępować ubrania kupowane w pobliskich miasteczkach. Obecnie i strój ludowy i jego nazwa bezpowrotnie wyszły z codziennego użycia, a to co jeszcze leży w kufrach i skrzyniach lub zapisane jest w pamięci nielicznych osób, zniknie wraz z odejściem najstarszego pokolenia.
Nie ma dziś kompleksowych opracowań słownictwa gwarowego …

Казимера Карабович
НЕКОТОРЫЕ НАРОДНЫЕ НАЗВАНИЯ ОДЕЖДЫ В ГОВОРАХ
ПОДЛЯСЬЯ И ХОЛМЩИНЫ
Резюме
В статье обсуждаются названия древнего наряда, который был в употреблен» крестьян Подлясья и Холмщины. Характерными свойствами жителей выше названых земель, расположеных на восточных рубежах Польши являются, культурные этнические, религиозные и языковые отличия. Заселение этой территории различными в этническом и языковом отношениях группами людей отразилось на множестве названий некоторых видов одежды.
Предметом рассмотрения являются некоторые названия женской и мужской одежды, то есть такие, которые отличаются лексическими, словообразовательными и фонетическими качествами. Анализу подлежат названия юбки и характерной только для этого региона юбки тканной в цветные полосы, блузки, пиджака, жилетки, ремня, суконного пояса, лаптей, сделанных из липовой или березовой кори. На основании анализа этих материалов можно заметить, что некоторые лексемы распространены на всей территории иные группируются образуя малые острова. Другие появляются редко на небольшой территории Подлясья или Холмщины и выступают поодиночке.
Все названия были собраны путем полевых исследований и хранятся в картотеке Атласа восточнословянских говоров Белосточчины и Атласа восточнославянских говоров Побужья.

Jerzy Kuźmiuk, Nazwy niektórych grzybów w gwarach między Bugiem a Narwią na Białostocczyźnie

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim Białystok 1995
JERZY KUŹMIUK Białystok
NAZWY NIEKTÓRYCH GRZYBÓW W GWARACH MIĘDZY BUGIEM A NARWIĄ NA BIAŁOSTOCCZYŹNIE
„Województwo białostockie jest wielojęzyczne, legitymujące się czterema językami słowiańskimi (polskim, białoruskim, białoruskim przejściowym do ukraińskiego, rosyjskim) i jednym z grupy bałtyckiej (litewskim)” – stwierdza A. Obrębska-Jabłońska1- Każdemu z wymienionych języków odpowiada określone skupisko ludności mówiącej zróżnicowanymi wewnętrznie odmianami gwarowymi …