Mirosława Papierzyńska – Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, str. 228-305

Mirosława Papierzyńska – Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989, str. 228-305

2. Państwo wobec problemu narodowego charakteru Kościoła prawosławnego

Stanowisko władz państwowych w sprawie narodowego charakteru Kościoła było istotnym elementem polityki wobec prawosławia, która z kolei wynikała z ogólnej polityki narodowościowej w stosunku do mniejszości słowiańskich.
Stanowisko to przejawiało się w różnorakich działaniach — próbach nacisku na wprowadzenie do Kościoła języka polskiego i zmianę kalendarza, polityce kadrowej, ograniczaniu działalności bractw i innych organizacji sprzyjających uaktywnieniu czynników świeckich w Kościele — a ogólne jego założenia, stanowiące jakby fundament wszelkich poczynań, podlegały w ciągu dwudziestolecia pewnej ewolucji, w której zaznaczyły się trzy okresy: lata do 1926 г., od 1926 do 1935 r. i od 1935 do 1938 r.

PIOTR CETRA, Warszawa, O podwójnych nazwiskach chłopów z okolic Orli na Białostocczyźnie

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim Białystok 1995
PIOTR CETRA, Warszawa
O PODWÓJNYCH NAZWISKACH CHŁOPÓW Z OKOLIC ORLI NA BIAŁOSTOCCZYŹNIE
Antroponimia Białostocczyzny nie jest dotychczas dostatecznie opracowana. Do tej pory ukazała się jedynie monografia B. Tichoniuka, (w pracy tej autor w oparciu o źródła historyczne omawia formy antroponimiczne oraz sposoby ich użycia do identyfikacji osób żyjących na pograniczu polsko-białoruskim w XVI wieku; dokonuje się w niej także szczegółowej analizy morfologiczno-syntaktycznej zebranego materiału imienniczego), a także kilka artykułów autorstwa Z. Abramowicz, L. Dacewicz, M. Kondratiuka, L. Kruk i innych osób .
Celem niniejszego artykułu jest wskazanie na proces powstawania nazwisk podwójnych i ich funkcjonowanie wśród chłopów z okolic Orli (14 km na południowy-wschód od Bielska Podlaskiego). Proces osadnictwa na tym i innych terenach Białostocczyzny omawia w sposób szczegółowy J. Wiśniewski …

IRENA HUK, Warszawa, Nazwy osobowe w księgach metrykalnych parafii Kumów koło Chełma z drugiej połowy XVIII wieku

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim, Białystok 1995, IRENA HUK, Warszawa
NAZWY OSOBOWE W KSIĘGACH METRYKALNYCH PARAFII KUMÓW KOŁO CHEŁMA Z DRUGIEJ POŁOWY XVIII WIEKU

Parafia Kumów położona jest na Chełmszczyźnie w odległości około 25 kilometrów na południowy wschód od Chełma. Jej początki sięgają późnego średniowiecza. W 1434 roku była erygowana przez biskupa chełmskiego Jana Biskupca jako parafia rzymskokatolicka i taką pozostała do dziś. Obejmowała bardzo rozległy obszar, była letnią siedzibą biskupów chełmskich, a potem lubelskich.
Materiał do niniejszego opracowania zaczerpnięty został z ksiąg metrykalnych Kumowa obejmujących okres 40 lat: od 1760 do 1800 roku (do parafii należało wówczas 17 wsi: Kumów, Żmudź, …

Nazwy kobiet dawnego starostwa Mielnickiego i Łosickiego

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim, Białystok 1995
LEONARDA DACEWICZ, Białystok
NAZWY KOBIET DAWNEGO STAROSTWA MIELNICKIEGO I ŁOSICKIEGO

Dotychczas niewiele uwagi poświęcono żeńskim nazwom osobowym Podlasia funkcjonującym w XVI i XVII w. przede wszystkim ze względu na rzadką ich obecność w zachowanych dawnych dokumentach, które stanowią źródło materiału antroponimicznego. Brak nazw kobiet w dokumentach wynika ze statusu prawnego i pozycji społecznej ówczesnej kobiety. Nawet dziedziczki znacznych fortun znajdowały się wówczas pod stałą kuratelą ojców, mężów, braci. Oni występowali w ich imieniu przed sądem, obracali kapitałem. Wyjście za mąż bez zgody rodziny mogło spowodować utratę praw do spadku. Miejsce kobiety zamożnej było w domu. Mogła …

Леонарда Дацэвич

НАИМЕНОВАНИЯ ЖЕНЩИН В ДАВНИХ МЕЛЬНИЦКОМ И ЛОСИЦКОМ СТАРОСТВАХ

Резюме
В статье рассматриваются способы именования женщин в XVI и XVII вв. на территории Мельницкого и Лосицкого старосте, которые находились на южном Подлясье, в восточной части Польши. В качестве источников анализируемых антропонимов используются документы административно-юридического характера.
В статье сначала устанавливаются способы именования мужчин в XVI и XVII вв., так как женские антропонимы были образованы от наименования отца или мужа (имени, прозвища, патронима или антропонима, образованного от названия местности).

Frazeologizmy tautologiczne w gwarze pod Hajnówką

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim, Białystok 1995
Maria Czurak, Warszawa
FRAZEOLOGIZMY TAUTOLOGICZNE W GWARZE POD HAJNÓWKĄ

Tautologiczne jednostki frazeologiczne (JF) są to stałe połączenia wyrazowe stanowiące syntaktyczną całość, których komponenty pochodzą od tego samego rdzenia, np. ťma ťmušča, kr1yčma kryČati albo stanowią powtórzenia tego samego wyrazu w różnych formach gramatycznych. Elementem łączącym powtarzane wyrazy jest przyimek (np. deń u deń, z kuńc”a u kun’еc’, od zor1у do zor1 y). …

Мария Чурак
ТАВТОЛОГИЧЕСКИЕ ФРАЗЕОЛОГИЗМЫ В ГОВОРЕ ОКРЕСТНОСТЕЙ ГАЙНОВКИ
Резюме
В статье рассматриваются диалектные тавтологические фразеологизмы, т.е. такие фразеологические единицы (дальше ФЕ), которые в своем составе имеют слова-компоненты одного корня, или которые образовались путем повторения словакомпонента в разных падежных формах, без предлога и с предлогом.
Статья разработана на материале собранном его автором в деревне Дубичи Осочные, расположенной невдалеке Гайновки, в зоне переходного белорусско-украинского диалекта.

Niektóre ludowe nazwy odzieży na Podlasiu i Chełmszczyźnie

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim, Białystok 1995
KAZIMIERA KARABOWICZ, Warszawa
NIEKTÓRE LUDOWE NAZWY ODZIEŻY NA PODLASIU I CHEŁMSZCZYŹNIE

W niniejszym artykule zajmuję się nazwami dawnego stroju ludowego, który występował na terenie Podlasia i Chełmszczyzny. Użyłam tutaj świadomie słowa „występował”, gdyż powoli zaczął on wychodzić z codziennego użytku ludności wiejskiej już po I wojnie światowej. Wtedy to tradycyjne, ręcznie wykonane ubiory zaczęły zastępować ubrania kupowane w pobliskich miasteczkach. Obecnie i strój ludowy i jego nazwa bezpowrotnie wyszły z codziennego użycia, a to co jeszcze leży w kufrach i skrzyniach lub zapisane jest w pamięci nielicznych osób, zniknie wraz z odejściem najstarszego pokolenia.
Nie ma dziś kompleksowych opracowań słownictwa gwarowego …

Казимера Карабович
НЕКОТОРЫЕ НАРОДНЫЕ НАЗВАНИЯ ОДЕЖДЫ В ГОВОРАХ
ПОДЛЯСЬЯ И ХОЛМЩИНЫ
Резюме
В статье обсуждаются названия древнего наряда, который был в употреблен» крестьян Подлясья и Холмщины. Характерными свойствами жителей выше названых земель, расположеных на восточных рубежах Польши являются, культурные этнические, религиозные и языковые отличия. Заселение этой территории различными в этническом и языковом отношениях группами людей отразилось на множестве названий некоторых видов одежды.
Предметом рассмотрения являются некоторые названия женской и мужской одежды, то есть такие, которые отличаются лексическими, словообразовательными и фонетическими качествами. Анализу подлежат названия юбки и характерной только для этого региона юбки тканной в цветные полосы, блузки, пиджака, жилетки, ремня, суконного пояса, лаптей, сделанных из липовой или березовой кори. На основании анализа этих материалов можно заметить, что некоторые лексемы распространены на всей территории иные группируются образуя малые острова. Другие появляются редко на небольшой территории Подлясья или Холмщины и выступают поодиночке.
Все названия были собраны путем полевых исследований и хранятся в картотеке Атласа восточнословянских говоров Белосточчины и Атласа восточнославянских говоров Побужья.

Jerzy Kuźmiuk, Nazwy niektórych grzybów w gwarach między Bugiem a Narwią na Białostocczyźnie

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim Białystok 1995
JERZY KUŹMIUK Białystok
NAZWY NIEKTÓRYCH GRZYBÓW W GWARACH MIĘDZY BUGIEM A NARWIĄ NA BIAŁOSTOCCZYŹNIE
„Województwo białostockie jest wielojęzyczne, legitymujące się czterema językami słowiańskimi (polskim, białoruskim, białoruskim przejściowym do ukraińskiego, rosyjskim) i jednym z grupy bałtyckiej (litewskim)” – stwierdza A. Obrębska-Jabłońska1- Każdemu z wymienionych języków odpowiada określone skupisko ludności mówiącej zróżnicowanymi wewnętrznie odmianami gwarowymi …

O stosunku Gwar Brzesko-Pińskiego Polesia do gwar Podlasia, Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim Białystok 1995

Гаворкі Палесся i Падляшша
Fiodor Klimczuk

O STOSUNKU GWAR BRZESKO-PIŃSKIEGO POLESIA DO GWAR PODLASIA

Streszczenie
Wschodniosłowiańskie gwary Podlasia (terytorium woj. białostockiego i bialsko-podlaskiego) stanowią kontynuację gwar brzesko-pińskiego Polesia. Na terytorium Polesia największy obszar zajmują gwary brzesko-pińskie i zagorodskie.
Na Podlasiu typowe gwary zagorodskie zamykają się w granicach wyznaczonych przez następujące miejscowości: Witowo, Kleszczele, Niemirów, Janów Podlaski, na zachód od m. – Rokitno, Tuczna, Hanna, Włodawa. Na zachodzie graniczą z nimi gwary wschodniopodlaskie, które stanowią jedną z odmian peryferyjnych gwar zagorodskich. Ich granica przebiega następująco: Hajnówka, na północ od Czyż, na zachód od Orli, na wschód od Mielnika, na zachód od Konstantynowa, na północ i wschód od Białej Podlaskiej, na wschód od Łomazów i Parczewa. Na zachód i północny zachód od gwar wschodniopodlaskich rozprzestrzenione są gwary zachodniopodlaskie (rejon Bielska, Siemiatycz, Białej Podlaskiej, Parczewa)…

Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodnio-słowiańskim Białystok 1995
ФЁДАР КЛІМЧУК
Мінск
АБ СУАДНОСШАХ ГАВОРАК БРЭСЦКА-ПШСКАГА ПАЛЕССЯ I ПАДЛЯШША
Усходнеславянскія гаворкі Падляшша (Беластоцкае і Бяла-Падляшскае ваяводствы РП) тэрытарыяльна з’яўляюцца працягам гаворак Заходняга Палесся. Таму натуральная актуальнасць даследавання суадносін гаворак абодвух рэгіёнаў.
Найбольш рэлевантныя асаблівасці, на падставе якіх праводзіцца групоўка гаворак Брэсцка-Пінскага Палесся, наступныя: рэфлексы пад…

Szkic systemów fonologicznych ruskich gwar Białostocczyzny wschodniej

Szkic systemów fonologicznych ruskich gwar Białostocczyzny wschodniej
[„Slavia Orientalis” XVII (1968), z. 3]

Gwary typu wschodniosłowiańskiego zachowane w granicach Polski na terenie od Kanału Augustowskiego na północy po Bug na południu są znacznie zróżnicowane. Wynika to z krzyżowania się w przeszłości na tym obszarze trzech nurtów osadniczych: polskiego od zachodu, białoruskiego od wschodu i ukraińskiego od południowego wschodu1. Zachodnia granica tych gwar, przeprowadzona przed 1960 rokiem na podstawie mowy najstarszego pokolenia we własnym środowisku, niezależnie od jego poczucia narodowościowego i przynależności wyznaniowej, przebiega od wsi Wołkusz w kierunku na Sztabin, skąd Biebrzą do Brzozówki, od której nieco na zachód biegnie do Supraśli pod Wasilkowem. Supraślą granica dochodzi do Narwi, z nieznacznymi odchyleniami przebiega łukiem Narwi i między Łapami a Surażem skręca na południowy wschód od rzeki w kierunku na Strablę, Boćki i Siemiatycze po Bug na zachód od Siemiatycz2. Bug nie stanowi faktycznej granicy zasięgu gwar ruskich (tzn. typu wschodniosłowiańskiego) w Polsce3. Traktujemy go w ze-… czytaj dalej

Propozycja terminologicznego zawężenia zakresu pojęć: „gwary przejściowe” – „gwary mieszane”

Propozycja terminologicznego zawężenia zakresu pojęć: „gwary przejściowe” – „gwary mieszane”
[Rozprawy Slawistyczne 6, Lublin, 1993]
Uczestnicy konferencji poświęconej gwarom mieszanym i przejściowym na terenach słowiańskich doskonale wiedzą, że obydwa wykorzystane w tytule terminy, od dawna funkcjonujące w językoznawstwie, dalekie są od wymagań stawianych terminom naukowym. Są bowiem tak nieprecyzyjne, że te same gwary mogą być nazywane przez jednych badaczy przejściowymi, przez innych mieszanymi; np. gwary polskie na polsko-białoruskim pograniczu językowym Z. Stieber w Zarysie dialektologii języków zachodniosłowiańskich traktuje jako mieszane1, natomiast B. Bartnicka w podręczniku dialektologii polskiej określa je jako przejściowe2. Mamy też w literaturze wiele przykładów nieprzywiązy-wania wagi do różnicowania obu pojęć i przemiennego synonimicznego używania określeń: gwara przejściowa i gwara mieszana. Charakterystyczne jest to … czytaj dalej